Skąd wzięły się krakowskie szopki?

Kraków to nie tylko smok wawelski i lajkonik. Jedną z najpiękniejszych, a na pewno najbarwniejszych krakowskich tradycji jest także przygotowywanie słynnych w całej Europie świątecznych szopek.

Szopki, które wystawiane są w kościołach katolickich, podczas świąt Bożego Narodzenia przedstawiają zazwyczaj niewielką, ubogą stajenkę na tle skalistego krajobrazu. W środku znajdują się figurki małego Jezusa, Maryi, Józefa oraz pastuszków.

Krakowskie szopki znacznie się od nich różną. To wysokie, bogato zdobione, kilkupiętrowe konstrukcje. Najczęściej są wykonane z delikatnych, nietrwałych materiałów. Wewnątrz, oprócz Świętej Rodziny, nierzadko umieszczane są także figurki przedstawiające ludzi ubranych w krakowskie stroje, przedstawicieli poszczególnych zawodów, a nawet znanych polskich artystów.

Jak to się wszystko zaczęło?

Historia krakowskich szopek sięga XIX wieku. Jako pierwsi konstruowali je rzemieślnicy, głównie cieśle i murarze. Zimą, czyli poza sezonem budowlanym, była to dla nich dodatkowa forma zarobku. Z czasem zaczęły wyodrębniać się dwa rodzaje szopek: mniejsze, do postawienia pod choinkę, oraz sięgające nawet kilka metrów makiety z wieżami, przeznaczone do odgrywania jasełek. Już wtedy chodzono z nimi od domu do domu i kolędowano.

W czasie pierwszej wojny światowej Austriacy zakazali odwiedzania domów z szopkami. Tradycja zanikła, ale nie pamięć o niej. W okresie międzywojennym bezskutecznie próbowano przywrócić zwyczaj kolędowania. Problemem było to, że wielu zdolnych szopkarzy już nie żyło, a pozostali opuścili Kraków. Konstrukcje wykonywane przez amatorów były przeznaczone głównie na sprzedaż, ich jakość pozostawiała wiele do życzenia.

Konkurs szopek krakowskich

Aby uchronić świąteczną tradycję przed zapomnieniem, postanowiono zorganizować konkurs na najpiękniejszą szopkę. Miało to nie tylko wzbudzić zainteresowanie artystycznym dziedzictwem Krakowa, ale także na nowo zachęcić mieszkańców miasta do wykonywania charakterystycznych, wysokich szopek.

Pierwsza edycja wydarzenia miała miejsce w 1937 roku na krakowskim rynku. Od 1945 roku konkurs odbywa się regularnie na początku grudnia. Obecnie nagrody przyznawane są w czterech kategoriach: szopki duże, szopki średnie, szopki małe i szopki miniaturowe. Czas potrzebny na ich wykonanie zależy od formatu. Budowa kilkumetrowej konstrukcji może zająć nawet rok.

Nagrodzone prace można oglądać w Muzeum Historycznym. Na wystawie znajdują się szopki ze wszystkich edycji konkursu. Wyraźnie widać, jak na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat rozwijała się sztuka ich tworzenia.