Zamiast kościołów są meczety i cerkwie – wschodnia Polska Szlakiem Tatarów

Na Podlasiu współgrają ze sobą tradycje muzułmańskie, żydowskie, rzymskokatolickie i prawosławne. To najbardziej zróżnicowany kulturowo, wręcz orientalny region Polski. Spróbować można tu smakołyków kuchni tatarskiej, odwiedzić meczety w Bohonikach i Kruszynianach, a także odpocząć w Puszczy Knyszyńskiej.

Pałac Branickich

Zanim rozpoczniemy podróż szlakiem polskich Tatarów, zatrzymajmy się w Białymstoku. Warto zwiedzić tu legendarny Pałac Branickich, zwany również Wersalem Podlasia. Został wybudowany w XVI wieku w stylu gotycko-renesansowym, lecz przez następne stulecia ulegał licznym przebudowom. W obecnym kształcie, podobnie jak francuski Wersal, odpowiada barokowej zasadzie entre cour et jardin (z fr. „pomiędzy dziedzińcem a ogrodem”). Zwiedzający mają okazję zobaczyć m.in. XVII-wieczną kaplicę, hol główny, rokokową Aulę Wielką oraz klatkę schodową ozdobioną dziełami słynnego polskiego rzeźbiarza Jana Redlera.

Nieopodal zamku na terenie kompleksu pałacowego znajduje się restauracja serwująca kuchnię myśliwską i staropolską „Arsenał” (ul. Mickiewicza 2 w Białymstoku). W menu m.in. pieczeń z dzika w sosie karmelowo-czosnkowym i polędwica wołowa z serem brie i orzechami włoskimi.

Szlak Tatarski

Sokółka

Właściwy Szlak Tatarski rozpoczyna się w Sokółce, niegdyś wsi koronnej, której mieszkańcy trudnili się hodowlą sokołów. Osada leży wśród malowniczych Wzgórz Sokólskich, skąd roztacza się piękny widok na okolicę.

Przy rynku znajduje się cerkiew prawosławna z I połowy XIX wieku pw. św. Aleksandra Newskiego. W środku zobaczymy m.in. ikonę przedstawiającą „Ostatnią Wieczerzę”, a także ruchomą figurę Matki Boskiej z XVI w.

Przy tej samej ulicy w latach 80. wybudowano Muzeum Ziemi Sokólskiej. Obecnie przechowywane są w nim ponad 2 tysiące dokumentów i eksponatów przedstawiających folklor Podlasia, zróżnicowanie wyznaniowo-etniczne regionu oraz tradycje polskich Tatarów.

Ulica Piłsudskiego w kierunku południowym prowadzi do skrzyżowania z ulicą Grodzieńską. Tam znajduje się ponad stuletni kościół katolicki pw. św. Antoniego Padewskiego. Zarówno w cerkwi pw. św. Aleksandra Newskiego, jak i w kościele pw. św. Antoniego Padewskiego, kręcono sceny do trylogii fabularnej z 1998 r. „U Pana Boga za piecem” w reżyserii Jacka Bromskiego.

Bohoniki

Kolejnym ważnym przystankiem na Szlaku Tatarskim są Bohoniki. Przed Bohonikami leżą Malawicze, gdzie warto zobaczyć wiatraki z I połowy XX w. Bohoniki określane są jako lokalne centrum muzułmańskie. Znajduje się tu jeden z czterech czynnych meczetów w Polsce. To charakterystyczna drewniana świątynia z muhirami (wersetami z Koranu) ozdabiającymi ściany oraz dwa mizary, czyli cmentarze.

Obecnie we wsi mieszkają tylko cztery rodziny tatarskie. Znacznie więcej Tatarów mieszkało w Bohonikach między wojnami. Jak tu trafili? W XVII wieku ziemie te otrzymali od Jana III Sobieskiego żołnierze tatarscy jako zadośćuczynienie za zaległy żołd.

Krynki

Około 25 km dalej leżą Krynki, miasteczko znane z nietypowego układu topograficznego. Tworzy go 12 ulic, które rozchodzą się od centrum na kształt gwiazdy. W Krynkach turyści mogą obejrzeć m.in. neoromańsko-bizantyjską cerkiew pw. Narodzenia Bogarodzicy z 1864 r. z zabytkowym ikonostasem, barokową dzwonnicę z XVIII w., drewnianą cerkiew św. Antoniego i bardzo stary cmentarz żydowski z nagrobkami pochodzącymi nawet z połowy XVIII w.

Kruszyniany

Za wąwozami w Białogorcach i Górką, gdzie znajduje się XIX-wieczny drewniany dwór, zaczynają się Kruszyniany. We wsi leży kolejny meczet, wybudowany mniej więcej w tym samym czasie, co bohonicki. Oprowadza po nim polski Tatar Dżemil Gembicki.

W Kruszynianach warto zatrzymać się w gospodarstwie agroturystycznym „Tatarska Jurta” (Kruszyniany 58). Po pożarze, który strawił Jurtę wiosną, w warunkach polowych działa restauracja. Właściciele, Dżenetta i Mirosław Bogdanowiczowie, każdego lata organizują Festiwal Kultury i Tradycji Tatarów Polskich, który prezentuje bogactwo kultury tatarskiej (m.in. tańce i muzykę). Uhonorowana tytułem mistrzyni świata w pieczeniu kiszki ziemniaczanej i babki gospodyni serwuje gościom prawdziwe tatarskie potrawy np. czibureki (pierogi z mięsem), czynaki (zupę gulaszową) czy miodowe ciasteczka czak-czak.

Nietupa

Za Kruszynianami Szlak Tatarski skręca do Nietupy, urokliwej wioski z wiekowym drewnianym młynem wodnym. Nad rzeczką o tej samej nazwie łatwo spotkać bobry, które mają w tamtejszych stronach liczne siedliska.

Supraśl

Stacją końcową na Szlaku Tatarskim jest Supraśl. Warto zobaczyć tu m.in. jeden z pięciu polskich monasterów męskich, Monaster Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy i św. Jana Teologa. Na jego terenie działa Muzeum Ikon z ponad 500-letnią tradycją.

W Supraślu znajduje się słynny teatr „Wierszalin”, ceniony również za granicą. Swoje spektakle wystawiał m.in. w Tokio, Nowym Jorku i Sydney.