Ekoturystyka, czyli jak podróżować ekologicznie

Dla osoby nieobeznanej z sekretami przyrody przechadzka na łonie natury jest jak zwiedzanie galerii wypełnionej cudownymi dziełami sztuki, z których dziewięć na dziesięć odwróconych jest twarzą do ściany”, mówił ponad półtora wieku temu wybitny angielski uczony Thomas Henry Huxley. Od tego czasu turystyka przeszła ewolucję, której nie mógł przewidzieć nawet sam Darwin, przyjaciel Huxleya. Jak większość masowych rozrywek stała się przemysłem, fabryczną taśmą, na której początku stoi gotowy wydać pieniądze konsument, a na końcu klocek mieszkalny z basenem w wymyślnym kształcie. Ekoturystyka jest kolejnym szczeblem tego rozwoju. Swoistym powrotem do korzeni, odejściem od szablonu, w którym poznawanie okolicy ogranicza się do znalezienia odpowiedniego miejsca na leżak, a rozrywki dostarcza konkurs piosenki, który i tak wygrają Niemcy. I w końcu, co równie ważne, to sposób podróżowania pozwalający na obcowanie z przyrodą bez szkodzenia jej.

Wbrew pozorom ekoturystyka wcale nie jest wynikiem buntu garstki osób przeciwko konsumpcyjnemu podejściu do życia. Przeciwnie, coraz bardziej masowe podróżowanie ekologiczne jest rezultatem zaspokojenia zwykłej ludzkiej potrzeby beztroskiego wypoczynku. Większość ekoturystów to przedstawiciele szeroko rozumianej klasy średniej, którzy w swoim życiu zaliczyli już wygodne hotele, a oferta all inclusive nie ma dla nich tajemnic. „Bodźcem do ekozmiany staje się coraz powszechniejszy dostęp do informacji oraz zwykły rachunek strat i zysków. Gdy po powrocie z kolejnych wakacji jedynym wspomnieniem pozostaje drażniąca nuda leżakowania, pojawia się niezbędny impuls. Dodatkowo stymulowany kosztami tej monotonii. I nie chodzi tu tylko o pieniądze wydane na opalanie. Okazuje się bowiem, że rozumiana tradycyjnie turystyka odpowiedzialna jest za pięć procent globalnej emisji gazu cieplarnianego”, przekonuje propagator ekoturystyki w Polsce Roger Matelski.

Wakacje Jako Wyzwanie

Według Międzynarodowego Towarzystwa Ekoturystycznego podróżowanie ekologiczne jest jednym z najszybciej rozwijających się sektorów przemysłu turystycznego. Raport organizacji Rainforest Alliance podaje, że tylko w zeszłym roku około 70 milionów osób wybrało ten rodzaj wypoczynku. Jak wynika z badań, typowy ekoturysta z reguły przekroczył czterdziestkę (choć z roku na rok rośnie liczba młodszych osób), ma wyższe wykształcenie i dobrze zarabia. Tradycyjne oferty biur podróży kwituje wzruszeniem ramion. Wakacje są dla niego prawdziwym wyzwaniem, konfrontacją z niewiadomą, z której czerpać można tylko przyjemność. Ekoturysta, jeśli to możliwe, jeździ pociągiem, gdy musi jednak wybrać drogę powietrzną, uiszcza opłatę offsetową, która wyrównuje straty, jakie z racji takiej podróży ponosi środowisko (niemiecki przewoźnik Lufthansa ma najlepiej przygotowaną ofertę ekologiczną). Osoby wybierające zieloną turystykę wynajmują zazwyczaj pokoje w gospodarstwach agroturystycznych albo w hotelach korzystających z odnawialnych źródeł energii. Zaznaczają obsłudze, by nie zmieniała ręczników i pościeli, nie spędzają też upojnych godzin w wannie, co chwila dolewając sobie wrzątku. Ekoturyści preferują zdrowy styl życia i często w sposób świadomy kupują produkty i usługi przyjazne dla środowiska. Stos plastikowych butelek po wodzie walających się po pokoju to dla nich widok porównywalny z zachmurzonym niebem na Lazurowym Wybrzeżu.

Oczywiście prawdziwym sensem podróżowania ekologicznego nie jest jedynie szacunek dla środowiska naturalnego, ale przede wszystkim świadomy kontakt z naturą. To nie tylko aktywny sposób wypoczynku. To także obcowanie z miejscową ludnością i jej kulturą. Zdarza się również, że w imię poszanowania praw natury ekoturysta sam narzuca sobie ograniczenia. Nie zbacza z wyznaczonych szlaków, nie namawia przewodników, aby zaprowadzili go w miejsca siedlisk rzadkich gatunków zwierząt.

Samsoe – Wyspa Doskonała

W krajach wysoko rozwiniętych ekoturystyka stała się nie tylko popularna, ale również politycznie poprawna. Duża w tym zasługa władz, które nie wahają się sięgać po nietypowe środki, by zwrócić uwagę na ekologiczne podróżowanie. W ubiegłym roku biskup Londynu Richard Charters wybrał się w 36-godzinną podróż pociągiem na ekumeniczne spotkanie w Rumunii. „Samolot za bardzo truje te wszystkie piękne krajobrazy, które widziałem po drodze”, tłumaczył wybór środka lokomocji po powrocie do domu. Nad Tamizą przez kilka tygodni był bohaterem mediów. Wkrótce kilkanaście procent Brytyjczyków przyznało, że gotowi są zrezygnować z lotu samolotem, byle tylko mieć wpływ na redukcję emisji dwutlenku węgla do atmosfery. Trudno się zatem dziwić, że aby nie tracić pasażerów, British Airways intensywnie reklamuje swoją ofertę dobrowolnych dopłat do biletów za powstałe podczas lotu emisje CO2. Zebrane w ten sposób pieniądze zasilają organizację ochrony środowiska Climate Care.

Niemcy jeszcze bardziej kochają ekoturystykę. Jak podała kilka miesięcy temu agencja DPA, ponad połowa dorosłych osób mieszkających za Odrą gotowa jest zapłacić więcej za swoje wakacje, pod warunkiem że będą one ekologiczne. Nie wolno zapomnieć o Skandynawii, która jest rajem dla wszystkich najbardziej ortodoksyjnych ekologicznych podróżników. Przykład? Samsoe – jedna z najładniejszych wysp, w samym sercu Danii. Otwarci mieszkańcy, piękne krajobrazy i, co najważniejsze, ekologiczna samowystarczalność. Prąd produkują turbiny wiatrowe, nieliczne samochody napędzane są akumulatorami, a ogrzewanie zapewniają piece opalane słomą. Gdyby nie zaporowe ceny usług – jak wiadomo, taka ekologia to wciąż luksus – można by uznać Samsoe za ekoturystyczny raj.

Oczywiście malkontenci uznają, że ekoturystyka niewiele ma wspólnego z wypoczynkiem. Bywa droga i niewygodna, a czas podróży wydłuża się niemożliwie. Na szczęście wraz z popularyzacją podróżowania ekologicznego rośnie liczba usługodawców, którzy pozwalają ekoturystom cieszyć się życiem, czystym sumieniem i nie rujnują domowego budżetu. „Zasadniczym warunkiem powodzenia ekoturystyki jako ruchu masowego jest postawa lokalnych społeczności. Ludność miejscowa musi być przekonana o zaletach i korzyściach rozwoju ekologicznego podróżowania i rozumieć jego sens i istotę”, podkreśla Matelski.

POolska Jak Dolina Krzemowa

Protoplastami podróżowania ekologicznego w Polsce byli w latach 60. warszawscy i krakowscy studenci zrzeszeni w Kole Przewodników Beskidzkich. Ich styl podróżowania stał się wkrótce sposobem na życie. Dziś to oni właśnie oferują najbardziej kompleksową ofertę ekoturystyczną w Polsce. Niektórzy z nich osiedlili się w Górach Bialskich blisko granicy z Czechami. W gminach Bielice i Gierałtów ponad 70 procent mieszkańców ma wyższe wykształcenie – to więcej niż średnia w Dolinie Krzemowej! Równie dobrym przykładem jest Puszcza Knyszyńska, drugi pod względem wielkości kompleks leśny Podlasia. Tam lokalna społeczność, w większości wywodząca ze studenckich kółek przewodników, postanowiła krzewić zasady ekoturystyki. Oczywiście tworzenie zaplecza dla podróżowania ekologicznego nie jest tylko domeną absolwentów szkół wyższych. W 2008 roku organizacja ekologiczna WWF (dawniej World Wildlife Found) Polska przeprowadziła szkolenie dla ponad 100 mieszkańców okolicy Biebrzańskiego Parku Narodowego. Po intensywnych kursach uzyskali oni certyfikat przewodników ekoturystycznych. „Na egzaminie spytaliśmy ich między innymi o to, czy zaprowadziliby turystę na tokowisko cietrzewi. Oczekiwaliśmy odpowiedzi, że tego nie zrobią. Na szczęście większość takiej właśnie udzieliła. Zbaczanie ze szlaków turystycznych jest przecież zakazane”, opowiada kierownik projektu „Rzeki dla Życia”.

Litwa Daje Przykład

Również u naszych sąsiadów ekoturystyka staje się prężną gałęzią turystyki. Przodują oczywiście Czesi – którzy wykorzystują ten rodzaj wypoczynku jako antidotum na problemy najuboższych regionów kraju. Przy pomocy organizacji ekologicznych mieszkańcy Białych Karpat znajdujących się na granicy czesko-słowackiej zaczęli produkować regionalne specjały (np. śliwowicę i gruszkówkę) i sygnować je marką Tradycje Białych Karpat. Również Litwini odkrywają zalety ekoturystyki. Znajdujący się blisko Polski Park Narodowy Mierzei Kurońskiej to jeden z najlepszych w Europie przykładów turystyki przygotowanej z myślą o ludziach ciekawych świata i dbających o ekologię.

Nie ma co ukrywać: podróżowanie ekologiczne przy obecnym tempie rozwoju ma szansę stać się równie popularne co inne oferty biur turystycznych. W końcu to taki sam biznes jak każdy inny. Jest jednak jednym z niewielu, gdzie wartości traktuje się na równi z zyskiem.

Wypoczywaj z Głową

Jak zostać ekoturystą:

1. Motywacja! Podróż powinna być świadoma, jej celem jest poszerzanie horyzontów.

2. Ekologia! Wypoczywaj tak, aby jak najmniej szkodzić środowisku.

3. Cel! Podróżuj w miejsca tylko o wysokich walorach przyrodniczych i kulturalnych.

4. Miejscowa ludność! Ekoturystyka możliwa jest dzięki lokalnym społecznościom, unikaj więc noclegów w sieciach hotelowych.

5. Trzy razy „e”! Amerykanie mają najbardziej zwięzłą definicję ekoturystyki: excitment, entertainment, education (radość, rozrywka, edukacja). Nic dodać, nic ująć!

Ekoturystyka w internecie:

www.ekoturystyka.org – dobry adres dla początkujących ekoturystów. Liczne propozycje szlaków zarówno w Polsce, jak i na świecie.

www.eceat.pl – wciąż rozrastający się portal z ofertami polskich gospodarstw ekoturystycznych. Dużo zdjęć, ceny i dokładny spis atrakcji poszczególnych ośrodków. Polecamy kurs produkcji domowych serów „Od mleczka do nereczka” w Czańcu Górnym u podnóży Beskidu Małego.

www.responsibletravel.com – ponad 1000 ofert ekoturystycznych z całego świata. Również dla tych, którzy mimo że chcą podróżować ekologicznie, wysoko cenią sobie luksus.

Najlepsze adresy w Polsce:

Góry Bialskie, Bielice, www.bielice.info.pl – pełna baza ekoturystycznych noclegów, lista szlaków, mnóstwo wiadomości o przyrodzie. „Jedną z zalet Bielic jest to, że nie ma tu zasięgu żadnej sieci komórkowej”, chwalą swój zakątek autorzy strony. Rzeczywiście, podróżowanie ekologiczne nabiera tu głębszego znaczenia. Dla chętnych mieszkańcy organizują „Uniwersytet w Bielicach” będący cyklem spotkań z ciekawymi ludźmi. Wieczorami, gdy nogi odmawiają już posłuszeństwa, wziąć można udział w dyskusji o „roli kryzysów psychicznych w rozwoju człowieka” albo odpowiedzieć na pytanie: „Czy Europa jest kobietą?”. Noclegi od 30 do 80 zł

z wyżywieniem, oczywiście ekologicznym.

Puszcza Knyszyńska, www.pkpk.pl – „To nie tylko te wsie otoczone nimbem tajemniczości i egzotyką islamu, kryńskie nekropolie i gwiaździsty rynek, nadświsłockie pagórki i bobrza Nietupa, to także ten nastrój kresów, gdzie czas jakby się w miejscu zatrzymał”, przekonują mieszkańcy dyplomujący się oczywiście certyfikatami ekoprzewodników. Do wyboru szlaki piesze, rowerowe, kajakowe

i konne. Noclegi pod adresem www.podlaskieit.pl

Najlepsze adresy za granicą:

Litwa – Park Narodowy Mierzei Kurońskiej, www.nerija.lt – na stronie dokładne mapki z dojazdem, miejsca parkingowe oraz pełna lista bazy noclegowej. Dobry adres: Villa Misko Namas – ośrodek położony nad samym morzem pośród charakterystycznych dla regionu piaszczystych wydm. Ceny od 26 € za dobę.

Hiszpania – Pikos de Europa, Góry Kantabryjskie, www.cordilleracantabrica.org – jeden z najbardziej dzikich rejonów Hiszpanii. Po wejściu na jakikolwiek ze szczytów rozciąga się imponujący widok na Atlantyk. Szlaki oraz miejsca noclegowe perso.wanadoo.es/lacordilleracantabrica.

Czarnogóra – Park Narodowy Durmitor – obejmuje malowniczy i najgłębszy w Europie kanion rzeki Tary dochodzący nawet do 1300 m głębokości. Dużo praktycznych informacji, wraz z adresami miejsc noclegowych, głównie w wypadowej miejscowości Žabljak, znaleźć można na: www.balkanology.com/montenegro/article_durmitor.html

Słowenia – Alpy Julijskie, najbardziej dziki rejon Alp. Strona www.julijske-alpe.com jest jednym z najlepszych portali dla podróżników ekologicznych. Znaleźć tu można informacje o szlakach dla miłośników wspinaczki, podróży rowerem, wędkowania czy spływów kajakiem górskim strumieniem. Do wyboru 430 pensjonatów i gospodarstw ekoturystycznych.