Mur Berliński: Dawna granica, która stała sie atrakcją Berlina

Zaczęło się nocą. Późnym wieczorem 12 sierpnia 1961 r. wschodnioniemieckie formacje rozpoczęły grodzenie drutem kolczastym ulic prowadzących do Berlina Zachodniego. Wcześniej przez dekadę ta enklawa była luką w zamkniętej granicy między komunistyczną NRD a jej demokratycznym sąsiadem. Dzieląc po wojnie pokonane Niemcy na strefy okupacyjne, mocarstwa podzieliły też ich stolicę. Dzięki temu powstał Berlin Zachodni – otoczona przez NRD „wyspa”, do której początkowo każdy mógł wjechać i poprosić o azyl. Z tej drogi ucieczki skorzystało aż 2,6 mln obywateli Wschodnich Niemiec. Nic dziwnego, że władze postanowiły z tym skończyć. Nagle nakreślone przed laty „tymczasowe” linie podziału Berlina stały się barierą nie do sforsowania, przebiegającą przez ulice, podwórka, a nawet domy. 

Checkpoint Charlie – relikt Zimnej Wojny 

W Murze zostawiono tylko kilka bram, które wolno było przekraczać po uzyskaniu pozwolenia. Jedną z nich był słynny Checkpoint Charlie na Friedrichstrasse, gdzie znajdowało się przejście dla cudzoziemców i dyplomatów. Tuż obok, ledwo w rok po budowie Muru Berlińskiego, powstało poświęcone mu muzeum. Działa do dziś (godz. 9-22, wstęp 14,50 euro, www.mauermuseum.de). Przed budynkiem stoją amerykańscy żołnierze w mundurach z epoki. 

Podróż do lat 80.

Nieco dalej można przenieść się do jesiennego dnia z lat 80. Umożliwia to trójwymiarowa Asisi Panorama (godz. 10-18, wstęp 10 euro, www.asisi.de). Niezwykle realistyczny obraz Muru Berlińskiego i jego otoczenia widzianego od zachodu uzmysławia nam, że był on nie tylko elementem wielkiej polityki, ale też częścią codzienności przez 28 lat.

Polityka i codzienność – Muzeum NRD

Tło do dramatycznych historii związanych z Murem Berlińskim naszkicuje wizyta w Muzeum NRD. Interaktywna ekspozycja podzielona jest na dwie części, poświęcone życiu codziennemu i polityce. W pierwszej znajdziemy pokój z meblościanką wyjęty żywcem z lat 70., w drugiej gabinet przesłuchań służby bezpieczeństwa.

Zwiedzającym z Polski z pewnością przypadnie do gustu pierwsza sekcja, gdyż wiele eksponatów jest bliźniaczo podobnych do tego, co jak przez mgłę pamiętamy z PRL-u. Przy muzeum działa też restauracja serwująca zapomniane dania z NRD i innych bratnich krajów.

Czynne w godz. 10-20, wstęp 9,50 euro, www.ddr-museum.de.

Jak wyglądał Mur Berliński?

Pierwotny ciąg zasieków w kilka lat rozbudowano do dwóch linii wysokiego na prawie 4 metry betonowego muru. Między nimi rozciągała się strefa śmierci z zaporami, rowami i wieżami kontrolnymi, z których strażnicy mogli strzelać bez rozkazu do każdego, kto próbował sforsować granicę. Jej wierna rekonstrukcja powstała przy Bernauer Strasse i stanowi część Berlin Wall Memorial – miejsca upamiętniającego podział miasta i tych, którzy zginęli podczas prób ucieczki na Zachód (wstęp wolny, www.berliner-mauer-gedenkstaette.de).

Historie ucieczek na Zachód

W Berlin Wall Memorial prócz poświęconej im tablicy i reliktów Muru Berlińskiego, zobaczymy odrysowane na ziemi oznaczenia tuneli, które pod nim kopano. Kto chce poznać historie tych ucieczek, niech koniecznie wybierze się na podziemną wycieczkę z Berliner Unterwelten. Opowiada ona o losach mieszkańców NRD, którzy desperacko szukali sposobów na przedostanie się na zachodnią stronę Berlina, najpierw tunelami metra, potem przez kanały ściekowe, wreszcie kopiąc własne tunele. Wstęp: 14 euro, www.berliner-unterwelten.de.

Mur Berliński zamieniony w galerię

Skończyło się także w nocy. Od początku 1989 r. obóz komunistyczny trzeszczał w szwach, a mieszkańcy NRD, korzystając z odwilży, masowo uciekali na Zachód przez ambasady RFN w sąsiednich krajach. Tracące autorytet władze 9 listopada 1989 r. wieczorem ogłosiły, że granice zostaną otwarte i omyłkowo podały, że stanie się to natychmiast. Na tę wieść tłumy ruszyły w stronę Muru, domagając się otwarcia bram. Żołnierze strzegący przejścia granicznego na Bornholmer Strasse nie otrzymali żadnych rozkazów, ale wobec narastającego napięcia zdecydowali się podnieść szlabany. Wkrótce w ich ślady poszły pozostałe posterunki, a wiwatujące masy wdarły się do Berlina Zachodniego witane uściskami i szampanem przez rodaków z drugiej strony. Niektórzy zaczęli rozbijać znienawidzony mur i zabierać jego kawałki na pamiątkę.

Jednak wbrew temu, co się powszechnie sądzi, samej betonowej zapory nie usunięto w jedną noc – jej demontaż zajął ponad rok. W tym czasie kilometrowy fragment Muru przy Mühlenstrasse przejęli we władanie artyści z całego świata. W przeciągu kilku miesięcy powstała East Side Gallery. To wyjątkowa kolekcja stu murali o silnym i wciąż aktualnym przesłaniu mówiącym o potrzebie demokracji i pokoju na świecie. Oglądanie bezpłatne, www.eastsidegallery-berlin.de.

Gdzie stał Mur Berliński? 

Ciekawym przeżyciem jest wycieczka rowerowa śladami Muru z Berlin on Bike, głównie dlatego, że poza wspomnianymi miejscami, śladów tych praktycznie już nie ma. Niegdyś wschodni Prenzlauer Berg wygląda dziś niegorzej od dawnych zachodnich dzielnic. A miejsce, w którym przecinał go Mur, to dziś Mauerpark, zielona przestrzeń, gdzie mieszkańcy chętnie przychodzą na pikniki i buszują na kiermaszach (21 euro, www.berlinonbike.de, www.mauerparkmarkt.de).