Bahía: Czas candomblé

Pamiętaj, żeby ubrać się na biało – powiedział mi mój znajomy, Sergio, gdy wybieraliśmy się na mszę candomblé. – Biel oznacza szacunek dla wszystkich orishas, bóstw z tego obrządku. Sergio zasiada w radzie do spraw kultury stanu Bahía, jest aktorem i właścicielem ogromnego, postkolonialnego domu w centrum Salvadoru. Siedzimy w jego salonie pełnym obrazów czarnej Maryi, albumów sztuki z całego świata i z tomami Prousta w trzech językach. Przez zielone żaluzje przedziera się upalne brazylijskie słońce. Candomblé to jeden z popularniejszych kultów afrobrazylijskich. Według oficjalnych statystyk, w Brazylii są 3 miliony wyznawców tej religii, czyli 4,5% populacji kraju, zaś aż 70 milionów przyznaje się do udziału w rytuałach. Podobnie jak kubańska santeria i haitańskie wodu (voodoo), candomblé zostało przywiezione tutaj przez afrykańskich niewolników z ludu Joruba. W Nowym Świecie stworzyli zupełnie nową religię, przez lata ukrywając ją pod maską wiary w katolickich świętych. Teraz ten synkretyczny kult zyskuje coraz więcej nowych wyznawców, nie tylko tych o afrykańskim pochodzeniu.

Dom bóstwa na przedmieściach

Właściwie to miejsce, do którego wybieramy się wieczorem, to nie jest mój dom – Sergio wyjaśnia mi, że domem w kulcie candomblé określa się świątynię. – Msze odbywają się tam raz na miesiąc. Każda ze świątyń poświęcona jest zazwyczaj jednemu orisha. Badacze z Centrum Studiów Afro-Orientalnych stworzyli wirtualną mapę ‘domów’ w całym Salvadorze i wyszło im, że na terenie miasta znajduje się aż 1155 świątyń. Jedziemy do świątyni Xango – przez wielu uznawanego za najważniejszego orisha – bóstwa burzy, piorunów i błyskawic. Dziś wieczorem kapłani w rytualnym tańcu będą starali się wpaść w trans, by połączyć się z Xango i wysłuchać jego woli. Docieramy do świątyni na przedmieściach Salvadoru, mieszczącej się w prywatnym, pomalowanym na biało budynku. – Teraz musimy się rozdzielić – szepcze mi do ucha mój przyjaciel (podczas ceremonii kobiety i mężczyźni stają po przeciwnych stronach domu). Przygotowania rozpoczynają się dużo wcześniej, często nawet tydzień przed uroczystością. Bierze w nich udział tylko wtajemniczona grupa kapłanów. Przygotowują oni dary dla danego orishy, na które składają się typowe regionalne potrawy, nieraz też zwierzęta, które zarzynane są na ofiarę. Część jedzenia przeznaczona jest dla wiernych, którzy po ‘mszy’ zostaną zaproszeni na bankiet. Świątynia przystrajana jest papierowymi flagami i girlandami, w kolorze związanym z danym bóstwem. W przypadku Xango jest to biel i czerwień. Na sali dominuje jednak przede wszystkim kolor biały.

Samba z bogami

Mam na sobie długą białą sukienkę, którą pożyczyła mi na tę uroczystość znajoma. Sergio założył białe bawełniane spodnie i luźną koszulę w tym samym kolorze. Na biało ubrana jest reszta gości, grający na bębnach muzycy oraz osoby, które właśnie rozpoczynają swój taniec. Poruszający się po okręgu kapłani nazywani są świętymi dziećmi. W rytualnym tańcu nie może wziąć udziału przypadkowa osoba; uczestnictwo wymaga specjalnych, głównie duchowych, przygotowań. Jest tu kilka kobiet w typowych dla stanu Bahía obszernych spódnicach. Jest też kilku jasnoskórych mężczyzn o typowo europejskich twarzach. Wszyscy razem krążą w rytualnym tańcu.

Cały artykuł przeczytasz w najnowszym wydaniu magazynu Podróże