Dwa miasta – jedno marzenie. Wystawa „Gdynia – Tel Awiw” w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Muzeum POLIN zabiera widzów w podróż po nadmorskich miastach wybudowanych niemal od podstaw w pierwszych dekadach XX wieku. Oba odegrały podobną rolę w historii Izraela i Polski. Reprezentowały marzenia i aspiracje państw, których jeszcze kilka lat wcześniej nie było na mapach. Tel Awiw, założony w 1909 roku i wzniesiony w dużym stopniu w okresie Mandatu Brytyjskiego Palestyny, nazywano „pierwszym miastem hebrajskim". Gdynię, którą budowano od 1920 roku, mianowano „polskimi wrotami na świat". Jako nowoczesny port miała być bramą wyjazdową dla towarów i ludzi. Z kolei nadmorski Tel Awiw miał pełnić rolę bramy wjazdowej, stając się celem podróży oraz miejscem osiedlania się imigrantów przybywających, by tworzyć przyszłe państwo żydowskie. Te reprezentacyjne funkcje i początek nowego stulecia sprzyjały realizacji ambitnych planów urbanistycznych – oba miasta zdominowała architektura modernistyczna.

Gdynię i Tel Awiw łączą też kolory: błękit – odnoszący się do barwy morza, i żółcień – kolor słońca i plażowego piasku. Te barwy z łatwością będzie można odnaleźć na wystawie, m.in. na powstałych w międzywojniu plakatach reklamowych i propagandowych, a także w folderach.

Gdynia i Tel Awiw szybko zyskały rangę ważnych portów morskich, stały się modnymi letniskami i kurortami. Codzienność rodzących się miast poznajemy dzięki archiwalnym fotografiom, filmom, dokumentom, rysunkom i obrazom, a także elementom wyposażenia modernistycznych kamienic. Na wystawie zobaczymy celebrowane rokrocznie święta miejskie – gdyńskie Święto Morza i telawiwskie obchody radosnego święta Purim. Widzowie zapoznają się także z przygotowanymi specjalnie na ekspozycję makietami ikonicznych budynków Gdyni i Tel Awiwu.

Więcej o święcie Purim przeczytasz TUTAJ

Więzi pomiędzy Gdynią a Tel Awiwem nie ograniczały się do analogii architektonicznych, czy ideowych. Oba miasta łączyły także statki linii żeglugowych „Gdynia-Ameryka” (GAL). Na tak zwanej Linii Palestyńskiej kursował S/S „Polonia”, który jako pierwszy statek pasażerski zawinął do nowego portu w Tel Awiwie. Wyposażenie i wnętrza statków GAL-u projektowali czołowi polscy artyści – w Muzeum POLIN zobaczymy m.in. zastawę stołową ze statku M/S „Piłsudski”.

Nowe miasta i ich mit założycielski przyciągały i inspirowały artystów

Na wystawie „Gdynia – Tel Awiw" wśród cennych obiektów znalazły się wyjątkowe, bo rzadko opuszczające Izrael prace najwybitniejszych malarzy telawiwskich, a wśród nich „Port w Jaffie” Reuvena Rubina z 1923 roku. Ponadto z Izraela do Polski przyleciały intrygujące rysunki Nahuma Gutmana, w których artysta własną biografię wpisał w mit założycielski Tel Awiwu. Prace te po latach wykorzystał jako ilustracje do książki „Małe miasto i kilku w nim ludzi. Historie z początków Tel Awiwu”. Na wystawie zobaczymy także obrazy olejne Gutmana ze scenami rodzajowymi ukazującymi orientalne uroki Jaffy, jak również zaprojektowany przez niego herb Tel Awiwu. Z kolei na obrazach Ludwiga Bluma odnajdziemy panoramę „białego Tel Awiwu”. Wybrzeże Morza Bałtyckiego oraz Gdynię dostrzeżemy w m.in. w „pejzażach morskich” Władysława Strzemińskiego, rysunkach Janusza M. Brzeskiego czy kompozycjach malarskich Michaliny Krzyżanowskiej i Kazimiery Pajzderskiej.

Klamrę między przeszłością a dniem dzisiejszym zamkną polscy artyści współcześni

Maurycy Gomulicki stworzył dla Muzeum POLIN neon zatytułowany „Transatlantyk”, nawiązujący do symboliki nadmorskiego charakteru obu miast. Fotograf Wojciech Wilczyk przygotował foto-esej o architekturze modernistycznej Gdyni i Tel Awiwu, pokazując współczesny wygląd i kontekst otoczenia wybranych budynków. Modernistyczna architektura jest również tematem ascetycznych obrazów Marii Kiesner.

Wystawa "Gdynia – Tel Awiw" jest związana z obchodami 100-lecia powstania miasta Gdyni, 110-lecia założenia Tel Awiwu, wreszcie stulecia otwarcia Bauhausu – niemieckiej uczelni artystycznej, której program ukształtował nowoczesne oblicze wielu miast Europy i dzisiejszego Izraela. Ekspozycja powstała we współpracy z Muzeum Miasta Gdyni, pod honorowym patronatem prezydenta Gdyni Wojciecha Szczurka i burmistrza Tel Awiwu Rona Huldaia, a także Ambasady Izraela w Warszawie. Muzeum POLIN organizuje oprowadzania z tłumaczeniem na PJM oraz dla osób z niepełnosprawnością wzroku. Wystawa jest dostosowana do potrzeb osób z różnymi niepełnosprawnościami. Wystawę "Gdynia – Tel Awiw" można zwiedzać do 3 lutego 2020 roku.